Die dogtertjie en die klippie

In verlede week gaan stap ek een laatmiddag in ons buurt. Deur die een heining sien ek toe hierdie toneel afspeel:
‘n klein blonde krulkop dogtertjie (ek dink nie sy is al 2 jaar oud nie) met mollige beentjies staan met haar t-hempie en doek en tandekraletjies om die nek by die kraan in hulle tuin met water wat uit die kraan drup. Haar mamma sit langs haar met kruisbene op die grond en gee vir haar klippies aan wat sy onder die druppels uit die kraan afspoel. Een vir een spoel sy die klippies af en gee dit weer vir haar mamma terug. En dan vra sy met haar klein stemmetjie: Wie se klippie, Mamma? En die mamma sê: Jou klippie, sussie.

Daar is soveel in hierdie toneel wat my raak:
die klein dogtertjie in haar onskuld en onverdorwenheid en die veiligheid en koestering wat sy duidelik by haar mamma beleef;
die mamma se sorgsaamheid en deernis en geduld en liefdevolle verwondering vir haar dogtertjie;
en natuurlik die water wat die klein tuinklippies se grond afwas.

Hoeveel keer vergeet ons nie dat God soos daardie mamma is en ek en jy soos die dogtertjie. Ons verstaan maar nog min, sal ook nooit alles verstaan nie, maar wat ons kan verstaan is dat God met onbeskryflike sorgsaamheid en deernis en geduld en liefdevolle verwondering na ons kyk en met ons besig is. Ons vergeet dit maklik. Te maklik. Ons word so maklik geïndoktrineer deur stemme wat sê dat ons beter moet doen, dat ons nie goed genoeg is nie, dat ons dit nie maak nie, dat ons vergeet wie ons is: God se geliefde kindertjies.

Dis vir ons wat God soos die sorgsame mamma die woorde van Openbaring 2:17 sê: Ek sal ook vir hom/haar ’n wit klippie gee. Op die klippie is ’n naam geskryf wat net vir hom/haar bedoel is. Niemand, behalwe die een wie se klippie dit is, sal weet wat die naam is nie.

Die klippie verwys waarskynlik terug na twee gebruike in die wêreld van die Bybel.
Die een waar iemand wat vrygespreek is in ‘n hofsaak ‘n wit klippie kry as teken van die vryspraak. God het my en jou as sy kinders reeds vrygespreek deur Jesus en ons hoef nooit weer na stemme te luister wat ons van die teendeel probeer oortuig nie.

Die ander was die gebruik van “vriedskapsklippe” (Latyn: tesserae). As jy aan ’n persoon jou wit vriendskapsklippie gee‚ waarop sekere tekens en letters geskrywe staan‚ beteken dit dat jy hom die gasvryheid van jou huis aanbied en hom in jou lewe innooi. As hy jou vriendskapsklippie neem‚ is dit sy toegangskaartjie tot jou huis‚ jou tafel en jou familiekring. God het reeds aan ons elkeen ‘n wit vriendskapsklip oorhandig, met ‘n naam op wat net vir my bedoel is, waarmee Hy sê dat ons nie net welkom is by Hom nie, maar deel word van sy familiekring en ‘n spesiale naam dra as sy kind.

As ek en jy hierdie beeld regtig verstaan sal ons nooit weer wonder wie ons is nie, nie weer wonder wie ons moet wees nie en ons nie weer laar mislei deur al die baie ander stemme wat ons anders wil laat dink oor onsself nie.

Voor God wil ek altyd die klein dogtertjie met die klippie by die kraan wees wat vra: Wie se klippie, Mamma?
Want ek weet God gaan antwoord: Jou klippie, sussie.

Op pad na revolusie

So staan ons weereens aan die begin van ‘n nuwe jaar met baie tekens van genade op verlede jaar se pad en meer as genoeg bakens van hoop op die nuwe jaar se roete. Op Oujaarsdag kuier ons en uit die bloute vra Mathilda: “Wat is ‘n New Year’s revolution”. Ons almal lag lekker en ek sê : “Nie revolution nie, resolution.” Maar na so rukkie dink ek, sy’s dalk reg. Miskien is ‘n nuwe jaar veronderstel om ‘n geleentheid vir ‘n revolusie te wees – in die manier hoe ek dink, in my verhouding met God, en in my hele manier van leef.

Soos ek hier skryf is dit Woensdag, 6 Januarie. Die dag van Epifanie. Die fokus van Epifanie is die viering van God se verskyning en bekendwording aan ons. In een van die baie tradisies van die Christendom word Epifanie ook verbind met die verskyning van God aan die drie wyse manne uit die Ooste. Soos die manne van die Ooste bereid moes wees om hulle bekende wêreld te verlaat nooi God ons ook aan die begin van die jaar om die dinge van die ou jaar agter te los en op nuwe, onbekende en onbegane paaie te reis in die vertroue dat God ons sal lei na waar Hy wil hê ons moet wees.
Ruth Haley Barton skryf so oor die wyse manne se reis na die onbekende land:

O God,
who am I now?
Once, I was secure
in familiar territory
in my sense of belonging
unquestioning of
the norms of my culture
the assumptions built into my language
the values shared by my society.

But now you have called me out and away from home
and I do not know where you are leading.
I am empty, unsure, uncomfortable.
I have only a beckoning star to follow.

Journeying God,
pitch your tent with mine
so that I may not become deterred
by hardship, strangeness, doubt.
Show me the movement I must make
toward a wealth not dependent on possessions
toward a wisdom not based on books
toward a strength not bolstered by might
toward a God not confined to heaven
but scandalously earthed, poor, unrecognized…

My gebed is dat iets van hierdie gebed in elkeen van ons se lewe sal waar word in hierdie jaar en dat 2016 se Nuwejaar toe inderdaad die begin van ‘n “New Year’s Revolution” was, omdat die Gees van Christus die Gids op ons pad is.

Agter die prentjie

In die national Gallery in Londen hang hierdie skildery van Annibale Carracci wat in die vroeë 1600’s geskilder is met die titel Lamentation of Christ. Die skildery maak ‘n persoonlike appél op elkeen wat met aandag daarna kyk. Iemand skryf oor die skildery: Carracci’s Dead Christ appears to be very dead, and everyone around Him believes this is so.  There does not appear to be any hope of resurrection in the limp Christ.

Die skildery het ‘n sirkulêre beweging. Maria met Jesus in haar skoot wat dieselfde liggaamshouding as Jesus het, met die verskil, die pienk hand teen sy dooie liggaam; die vrou wat Maria se kop vashou (dalk Salome) wat bekommerd na die vrou in groen (dalk Elisabet) staar wat weer doodsbenoud oor Maria is; en Maria Magdalena (in rooi) se paniekerige en ongelowige smart oor Jesus. Die Engelse woord “grief stricken” beskryf die toneel goed. Hoe sal daar ooit enige hoop uit hierdie situasie kom? Een van die dinge wat my die heel meeste aangryp van die skildery is die besef dat daar baie meer agter die prent lê as wat ek en jy sien.

Ons weet byvoorbeeld dat minder as drie dae vanaf hierdie gebeure die hele verloop van die verhaal verander het. Die Evangelies, Matteus, Markus, Lukas en Johannes vertel die verhale van Jesus se tyd op aarde, sy lyding, kruisiging, dood en opstanding en ook die tyd daarna. Vir my is die Evangelies amper soos fotoalbums of soos vier opsommings van ‘n biografie. As jy daarna gekyk het of dit gelees het sien jy iets van die lewe wat geleef is, maar besef jy dat daar baie meer hier agter lê.

Dikwels sal mense in ons tyd sê dat hulle verveeld is met Jesus, of dat hulle nie meer ‘n behoefte het aan God nie. Hoe meer ek die Here ken, hoe meer staan ek verbyster oor so reaksie.
Besef ons dan nie dat die Evangelies die essensie van die verhaal bevat nie? Dit beteken dat as ek al vier Evangelies uit my kop kan opsê ek basies die essensie van die storie ken. Wie Jesus hier op aarde was, wat Hy alles geleef en geleer en gedoen het, die wonderwêreld van God wat agter Jesus lê, sal ons waarskynlik nooit kan snap nie. Daarom kan ons nooit sê dat ons uitgekuier of verveeld met Jesus is nie. Ons weet maar nog min van Jesus – en ons verstaan nog minder. Johannes beaam dit heel aan die einde van sy Evangelie (Joh. 21:25): Daar is nog baie ander dinge wat Jesus gedoen het. Maar as dit een vir een beskrywe moet word, dink ek, sou die hele wêreld nie genoeg plek vir die boeke hê nie.

Soos met die skildery van Carracci, maak hierdie woorde van Johannes my emosioneel en word ek deur hierdie besef oorweldig. Soos die skildery ‘n individuele reaksie by my wil ontlok, nooi Jesus my persoonlik om te begin om agter die prentjie te sien en Hom met nuwe oë te begin ken. Angelus Silesius het baie jare terug gesê: Al word Christus ook ‘n duisend maal in Bethlehem gebore, maar nie eenmaal in jou hart nie, was dit vir jou verniet.

Kom ons laat toe dat Jesus hierdie jaar in óns harte gebore word, dáár sterf en dáár opstaan.

Die pad van die koringkorrel

Een van die tekste in die Bybel wat my weer en weer terugroep is Johannes 12:24-26 (waarskynlik een van die sleuteltekste in Johannes en in die Evangelie):

As ‘n koringkorrel nie in die grond val en sterwe nie, bly hy net een;
maar as hy sterwe bring Hy ‘n groot oes in.
Wie sy lewe bo my liefhet, verloor dit;
en wie sy lewe in hierdie wêreld nie bo my liefhet nie, sal dit vir die ewige lewe behou.
As iemand My wil dien, moet hy My volg; en waar Ek is, daar sal my dienaar ook wees.

Jesus gebruik die beeld van die koringkorrel in die eerste plek om oor Homself te praat, maar direk daarna maak Hy dit op ons as gelowiges van toepassing. Willem Nicol skryf so oor Jesus in Johannes: “In Jesus sien ons ‘n liefde wat heeltemal suiwer is, grensloos, bereid om tot die uiterste te gaan, heeltemal vry van die egoïsme wat nie alles wil gee nie. Jesus se heerlikheid lê daarin dat die Vader hom verheerlik deur Hom na die kruis en opstanding te lei, dit wil sê die mooiheid van Jesus lê in die vryheid van sy ekkigheid. Daar het niks in hom oorgebly wat die vrye vloei van die liefde keer  nie. “

Vir die meeste van ons bly dit ‘n moeilike gedagte dat ons Jesus nie net in sy lewenstyl nie, maar ook in sy volledige oorgawe aan God sal volg. Dat daar met ander woorde geen plek is vir my ego en sy of haar streke op my pad met God nie en dat ek voortdurend, elke dag, om elke hoek en draai daarmee gekonfronteer sal word om dit eerlik in die gesig te staar en te sien hoe ek, selfs in opregte toewyding aan die Here, groot dele van die dag tog uit my ego leef, en dit glad nie raaksien nie.

Die pad van die koringkorrel is ongelukkig nie ‘n eenvoudige pad nie, want dit vra dat ek my eie sienings en persepsies sal uitdaag en konfronteer, dit vra dat ek mense sal verdra wat nie inpas in my denkraamwerk nie, dit vra dat ek sal luister na argumente wat glad nie vir my sin maak nie, dit vra dat ek myself vrywillig bereid sal verklaar om in ongemak in te stap en om oop te wees dat die pad waarop Jesus my gaan lei, dalk anders lyk as wat ék wil hê. Die slegte nuus is dat die pad van die koringkorrel my nie toelaat om koning te kraai op my eie werf nie. Inteendeel…

Ek weet van niemand wie se ego dít sommer net sal sluk nie. En dis hier waar die koringkorrel begrawe word, want om teen my eie natuur en aard en ego in te kies, voel maar altyd so bietjie soos doodgaan. Die uiteinde, sê Jesus, is ironies genoeg ‘n lewe wat soos ‘n groot oes lyk! Nie net vir myself nie, maar vir almal met wie ek te doen kry.

Ek probeer elke nou en dan om stil te staan en bewus te word hoe mense in my lewe my beleef. So kom ons vra onsself:
beleef mense my as iemand wat dink dat ek mag koning kraai,
of as die koringkorrel wat op ‘n uitdagende pad van “ego-dekonstruksie” is, en daarom besef dat ek in my verhouding met Jesus dit nie gaan vryspring om aan myself te sterf nie?

Die konfronterende is dat mense ons nie altyd soos die koringkorrel beleef nie - en in hierdie besef lê die gawe, want hierin staan Jesus se uitnodiging duidelik voor my. En dit is vir geen ego maklik nie. As ek myself nie só laat verloor nie, is die alternatief verwoestend – vir my en ander.

Ongekarteerde Landskap

Die meeste van ons voel maar effens ongemaklik met emosies, veral waar dit ons broos laat. Die gemaklike, lewegewende emosies is vir niemand ‘n probleem. Dis die ongemaklike, uitdagende emosies waarmee ons dikwels vasval. By Viam Dei praat ons elke nou en dan daaroor dat dit mens niks in die sak bring om op ‘n dieper pad met God weg te skram van ons emosies af nie. Inteendeel, dit verarm ons en bring mee dat ons nie erkenning gee aan een van die groot aspekte van ons bestaan nie.

Die onderwerp van emosies is soos die misterie van die lewe – nie onkenbaar nie, maar juis eindeloos kenbaar. Ons sal nie by die einde daarvan kom nie. Om die rede trek ek ‘n paar lyne wat my op die stadium help binne hierdie ongekarteerde landskap:

• ·        Emosies is net emosies. Moet dit daarom nie te ernstig opneem en daardeur oorweldig word nie. Ek is nie my emosies nie. Daarom moet ek soms teen die rigting van my emosies optree.
  
  
• ·        Terselfdertyd, en paradoksaal teenoor bogenoemde, is my emosies juis een van God se grootste gawes aan my. Telkens waneer ek bepaalde emosies ervaar is dit soos ‘n boodskapper wat my wil bewus maak van wat diep binne in my aan die gebeur is.
  
  
• ·        Dit lyk asof my emosies die sleutel sou kon hou vir die dieper plekke waarheen God my wil neem, sodat ek diep bewus van my interne wêreld kan word en daarmee saam kan beleef hoe God se Gees oor hierdie waters sweef.
  
  
• ·        Wanneer dinge my diep roer en ek word stil daarmee, ontdek ek byna altyd iets van God binne hierdie ervarings. Selfs die swaarder emosies soos verlatenheid, isolasie, woede, vrees en angs (om maar ‘n paar te noem) kan my neem na God se hart as ek net bereid is om in die emosie te gaan sit en te sien wat onder die emosie lê.
  
  
• ·        Ek mag nooit my emosies gebruik as die rede om ander of myself skade te berokken nie. My emosies is veronderstel om as ‘n vlag te funksioneer in my dieper pad met God en nie as ‘n wapen uit my emosionele ongemak uit nie.
  
  
• ·        Alhoewel emosies geweldig sterk ervaar kan word en ons daarom dikwels terugdeins vir sterk emosies en dit probeer vermy, sal my emosies my nie doodmaak nie. Die ding om voor bang te wees is nie die emosie nie, maar die onuitgesorteerde materiaal wat jaar in en jaar uit onder die emosie lê en broei (wat baie van ons liefs ignoreer). Hoe vinniger ek leer om te vra waarom ek ‘n emosie ervaar, hoe vinniger kan ek in die emosies inklim en hoe vinniger kan ek leer om te sien dat daar onder die emosie iets lê waardeur God my sou wou transformeer
  
  
• ·        Wanneer ek my kwesbaarheid verdoof, sê Brené Brown, verdoof ek nie net die emosies wat my kwesbaar laat nie, maar ook al die ander emosies en kan ek binnekort nie meer die lewe geniet of dinge op ‘n diep vlak ervaar nie. God sou my eerder in my kwesbaarheid innooi. Dis juis deur Jesus se algehele kwesbaarheid dat daar vir ons lewe kon kom.

Hoe meer ontvanklik ek is vir die hele spektrum van my emosies en al meer vertroud daarmee raak in my verhuding met die Here, hoe ryker en meer lewegewend word die landskap waarbinne ek lewe, al het ek nie ‘n kaart nie.